Centrum Badań Polonistycznych (CEPOL) to przestrzeń badania i upowszechniania kultur, literatur i języków Polski oraz jej potomków. Centrum zostało założone w 2020 roku przez Piotra Kilanowskiego, wykładowcę na kierunku polonistyki w Departamencie Filologii Polskiej, Niemieckiej i Klasycznej. Powstanie Centrum było możliwe dzięki współpracy Sektora Humanistycznego Uniwersytetu Federalnego Stanu Paraná i Konsulatu Generalnego RP w Kurytybie oraz wsparciu finansowemu Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP. Centrum promuje kursy otwarte, upowszechnia badania prowadzone przez nauczycieli i studentów polonistyki oraz posiada przestrzeń badawczą i dydaktyczną ze specjalistyczną biblioteką. Wśród projektów CEPOL znajdują się: digitalizacja archiwów historycznych Polonii i jej potomków w Brazylii, grupa tłumaczeniowa, której członkami są nauczyciele, studenci i absolwenci polonistyki oraz grupa badawcza zajmująca się studiowaniem literatury polskiej.

Centrum Badań Polonistycznych opiera się na idei Polski jako kraju wielokulturowego, nawiązując do idei wieloetnicznej i tolerancyjnej Polski, w której różne narody, religie i kultury współistniały pokojowo przez wieki we wzajemnym szacunku i współpracy. Idea ta jest szczególnie ważna w dzisiejszym świecie, w którym narasta fala nietolerancji i nasilają się nacjonalizmy. Taką ideę Polski widać w twórczości ostatnich polskich laureatów literackiej Nagrody Nobla. Itzhok Bashevis Singer, nagrodzony w 1978 r. za opowieść historii polskich Żydów przed Zagładą w ich własnym języku, jidysz, który ledwo przetrwał kataklizm, którego stali się ofiarą; Czesław Miłosz, laureat z 1980 r., który lubił przedstawiać się jako Litwin i uosabiał całą tradycję tolerancji i wielokulturowości ziem wschodnich, gdzie Polacy, Białorusini, Litwini i Ukraińcy żyli razem od wieków; Wisława Szymborska, laureatka z 1996 roku, której głęboko humanistyczne, mądre i otwarte spojrzenie na wszelkiego rodzaju inność i paradoksy charakteryzujące nas jako gatunek zdobyło czytelników na całym świecie, w tym w Brazylii i wreszcie Olga Tokarczuk, która zdobyła nagrodę w 2018 roku, ukazująca się w swej literaturze jako obrończyni wszelkiego rodzaju różnorodności, mniejszości i wykluczonych z wizji świata, w którym żyjemy, i rozumiąca literaturę jako ćwiczenie empatycznej wyobraźni w budowaniu świata.

Z drugiej strony polska historia, która znajduje odzwierciedlenie w swojej kulturze, była również sceną traumatycznych wydarzeń XX wieku, krajem zdewastowanym przez totalitaryzm rasowy i totalitaryzm klasowy i z tego powodu czuje potrzebę niesienia dalej przesłania, które, jak ma nadzieję, podniesie świadomość i zapobiegnie powtórzeniu się ludobójstwa i opresji. I być może dlatego jej literatura została uhonorowana takimi nagrodami, których liczbie w historii ostatniego półwiecza dorównuje jedynie literatura francuska, amerykańska i brytyjska.

Polskie kultury i ich języki z najróżniejszych części Polski są również podstawą kultury południowej Brazylii, ponieważ pochodzą od imigrantów, którzy pomogli zbudować Brazylię. Wiemy o tym w Kurytybie, mieście zbudowanym, między innymi, przez polskich imigrantów i odkrytym na nowo przez potomka polskich Żydów, Jaime Lernera. Wiemy to w UFPR, w którego założeniu Polacy odegrali ważną rolę. Dzięki kierunkowi polonistyki te językowe odmiany polszczyzny zyskały wreszcie własnych badaczy uniwersyteckich: prof. Alicję Goczyłę Ferreirę i jedną z naszych absolwentek, prof. Sonię Niewiadomski.

Centrum chce dać głos i widoczność całej tej wielości kultur, historii, języków (pamiętając, że mamy wśród wykładowców polonistyki wybitnego specjalistę od esperanto, uniwersalnego języka stworzonego w Polsce przez Ludwika Zamenhoffa), odmian językowych i tematów literackich związanych z tematem Polski. Będziemy otwarci na przyjęcie wkładu od naukowców z Brazylii i całego świata, aby wzbogacić naszą wiedzę i połączyć siły w badaniach i ich rozpowszechnianiu.

Tekst Piotra Kilanowskiego zaprezentowany w języku portugalskim podczas ceremonii otwarcia CEPOL-u